Wat zware schoenen met jou als hardloper doen, is al bekend sinds dat in de jaren tachtig van de vorige eeuw is onderzocht.

Elke 100 gram die een schoen extra weegt, kost je 1 procent extra energie en dat betekent theoretisch dat je ook ongeveer 1 procent langzamer loopt. Dat is in de topsport op de lange afstanden met gemak het verschil tussen zilver en goud.

De beste onderzoeken zijn de studies die opnieuw worden uitgevoerd en dezelfde resultaten opleveren. Zo geschiedde aan de universiteit in het hooggelegen Amerikaanse loopmekka Boulder. Het was daar de Nederlander Wouter Hoogkamer die het onderwerp bestudeerde (postdoc).

Valkuilen
Hoogkamer vermeed zoveel mogelijk valkuilen die het onderzoeksresultaat konden beïnvloeden. Zo is uit eerder onderzoek duidelijk geworden dat hardlopers met een schoen in hun handen het gewicht ervan veel beter schatten dan met een schoen aan hun voeten.

Alle gebruikte schoenmodellen werden daarom met een smoesje door de onderzoekers aan de voeten van de proefkonijnen gebonden. Het was een leugentje om bestwil: zo hadden de lopers er geen flauw benul van dat ze normale of (100 en 300 gram) zwaardere schoenen droegen.

Lood
De studie werd uitgevoerd met een lichtgewicht model van Nike, de Zoom Streak, die op verschillende manieren was verzwaard. Aan het standaard gewicht van net iets meer dan 200 gram (202-225 gram, afhankelijk van de maat) werden stiekem loden korreltjes toegevoegd, door ze in de tong en aan de zijkant in te naaien. Niemand had dat in de gaten.

Eerst werd bij een reeks van testen op een loopband in het laboratorium het individuele energieverbruik bepaald (bij een standaard snelheid). Vervolgens stonden met een week tussenpauze drie testlopen van 3 kilometer op het programma (indoor). De achttien testlopers konden allemaal een 5 kilometer in minder dan 20 minuten afleggen.

Minder groot verlies
Het energieverbruik bleek bij elke extra 100 gram te stijgen met 1,11 procent. Dat zat niet ver van de originele studieresultaten. Tijdens de drie verschillende 3000 meters had dat als logische gevolg dat de tijden achteruitgingen. Het verlies liep niet helemaal lineair met het grotere energieverbruik in het lab: gemiddeld 0,78 procent (0,65 procent bij 100 gram en 2,37 gram bij 300 gram).

De resultaten in het lab en op de baan liggen dicht bij elkaar, maar sluiten dus niet naadloos op elkaar aan. Een van de oorzaken schuilt waarschijnlijk in het tempo in het laboratorium (4.46 min/km), een stuk langzamer dan het gemiddelde op de baan (3.29 min/km). Zou het effect van extra gewicht veranderen bij verschillende snelheden?

Ja!, was het duidelijke antwoord. Je bent immers minder lang met al dat gewicht onderweg. En dat sloot weer aan op een eerdere studie, waarbij het verlies op 0,8 procent uitkwam bij een snelheid van 3.25 minuten per kilometer. Nagenoeg dezelfde resultaten als Hoogkamer liet zien.

Wereldrecord
Met alle cijfers keurig op een rij werd ook nog het huidige wereldrecord op de marathon besproken (2.02.57, Dennis Kimetto). De Keniaan had wedstrijdschoenen van Adidas aan de voeten, de Adios Boost, die (standaard) 235 gram wegen. Haal daar nog eens 100 gram vanaf en je wint bijna een minuut (57,5 seconden). Die schoen moet onderweg natuurlijk niet uit elkaar vallen, maar dergelijk lichte schoenen bestaan wel.

Nike heeft al eens de Mayfly gebouwd (2003), die maar 135 gram woog en een voorspelde levensduur had van slechts 100 kilometer.

Veerkrachtig
De genoemde Adidas-schoen is feitelijk zwaarder dan zou kunnen, maar het extra dempingsmateriaal (Boost) levert juist een extra veerkrachtige impuls op en biedt de loper waarschijnlijk ook een voordeel. Bij het wereldrecord in Berlijn (2014) droegen de nummers 1 en 2 bij de mannen én vrouwen dit model.

Je kunt bij dit alles natuurlijk ook zeggen: logisch, als je zwaarder bent, loop je ook langzamer. Toch is de specifieke plaats van extra gewicht (aan het uiteinde van de onderste ledematen) een extra invloedrijke factor om mee rekening te houden.

Zo zijn het ook de dunne kuiten van veel Kenianen die hen een voordeel bieden; ze hoeven minder massa te verplaatsen. In dit geval keken we dus heel specifiek naar wat schoenen je aan tijd kosten.

Genoeg marge

Ben je tot slot op jacht naar een nieuw persoonlijk record, dan kan het gewicht van je schoen van grote invloed zijn. De meest gangbare, vertrouwde en veilige trainingsmodellen wegen tegenwoordig allemaal tussen de 250 en 330 gram, dus dat biedt je genoeg marge om seconden te pakken. Of je kiest voor een échte wedstrijd- of minimal schoen.

En je weet het: hoe sneller je loopt, hoe geringer het verlies.

Tekst: Alex Hutchinson en Ysbrand Visser