De metamorfose van de marathon

In de 29 Amerikaanse marathons die in 1966 werden georganiseerd bereikten 1593 lopers de finish, meldt de Vereniging van Road Racing Statistici (ARRS). Die aantallen zijn sindsdien flink gestegen, maar er waren wel enkele hobbels in de weg omhoog.

MARATHONS EN DEELNEMERS IN DE VS SINDS 1966

Wat gebeurde er in de jaren tachtig?Tot die tijd werd de marathon gezien als een fysieke en mentale uitputtingsslag voor zonderlingen. Een enkele fanatieke babyboomer viel de marathon aan met een de-dood-of-de-gladiolen-mentaliteit.
Deze (voornamelijk) mannen liepen een of enkele marathons en gingen dan snel op de een of andere manier verder met hun leven. De massale deelname van lopers die de klassieke afstand minder fanatiek te lijf ging, was nog lang niet op gang gekomen.

Jim Fixx
Als andere oorzaak van de toch wel flinke daling van het aantal marathonlopers in die tijd werd de onzekere economie genoemd. Wat evenmin hielp was dat Jim Fixx, hardloopgoeroe en schrijver van veel hardloopboeken in 1984 op 52-jarige leeftijd stierf aan een hartaanval. Was het hardlopen dan toch niet zo gezond als gedacht?

Wat maakte dat de deelnemersaantallen daarna weer in de lift omhoog kwamen? De toename van het aantal vrouwen in de sport droeg daaraan zeker bij (zie onder). De organisaties werden professioneler en meer gericht op het maken van winst. De marketing werd gericht op een zo groot mogelijk deelname.
De enorme groei van het aantal kortere evenementen, zoals de 5 en 10 kilometer en halve marathons, dienden waarschijnlijk ook als laagdrempelige lokkertjes om nieuwe hardlopers aan de haak te slaan. Na 2007 bleek ook dat er in economisch slechte tijden meer werd hardgelopen.

In vijf decennia tijd zijn er in de VS meer dan duizend marathons bijgekomen (zie ook de tabel hierboven). Door die enorme toename kan het zijn dat sommige evenementen het moeilijk hebben om te overleven. Lopers kunnen immers kieskeurig zijn.

Ze kunnen nu wedstrijden selecteren op een aantal pluspunten, zoals de snelheid van het parcours, de omgeving, de sfeer, de bereikbaarheid, de hoogte van het inschrijfgeld, het niveau van de voorzieningen, enzovoort. Wedstrijdorganisaties moeten harder werken om hun marathon – letterlijk en figuurlijk – op de kaart te houden.

15 AMERIKAANSE MARATHONS DIE ER SINDS 1966 NOG STEEDS ZIJN (2015)

Tegenwoordig is bijna de helft van de deelnemers in een Amerikaanse marathon vrouw. En in speciaalzaken gaan van de best verkochte hardloopschoenen meer paren naar vrouwen dan naar mannen.

Een aantal pioniers en beroemdheden inspireerden veel vrouwen om ook de tanden in de 42,195 kilometer te zetten. Onder hen Bobbi Gibb, de eerste vrouw die (in 1966) de Boston Marathon uitliep (in 3.21.40), Joan Benoit-Samuelson, de eerste winnares van de Olympische marathon (1984, ze liep 2.24.52) en Oprah Winfrey die in 1994 de marathon van Washington uitliep in 4.29.15.

Het aantal vrouwelijke deelnemers is de laatste tientallen jaren in de VS gestaag gegroeid tot 44 procent in 2015. De marathon is daar nog de enige afstand waaraan meer mannen dan vrouwen deelnemen.

De positie van vrouwen blijft zich ontwikkelen en prioriteiten van mannen en vrouwen evolueren continu. Daarom is het de verwachting dat binnenkort ook op de marathon meer dan de helft van het aantal deelnemers vrouw is.

DEELNAME VROUWEN IN VS MARATHONS (1966 – 2015)

Waarom die piek in de jaren zestig?
Honderden vrouwen namen in die jaren deel aan de Equinox Marathon in Alaska. Iedereen die de afstand wandelend aflegde werd meegeteld als ‘marathondeelnemer’. Ten tijde van de late jaren zeventig liepen duizenden vrouwen marathons, maar omdat de deelname van mannen sneller groeide duurde het tot meer dan twintig jaar voordat het percentage voorbij de 20 kwam.

Vijftig jaar geleden finishte meer dan 60 procent van alle wereldwijde marathondeelnemers in de VS. Bijna een halve eeuw lang stond dat land aan de top van de marathondeelnamelijsten.

MARATHON DEELNEMERS PER LAND IN 1966

Maar onlangs is de VS ingehaald door een ander land.

MARATHON DEELNEMERS PER LAND IN 2015

Japan nam in 2015 een lichte voorsprong op de Verenigde Staten met 579.795 deelnemers (meer dan tien keer het totale aantal in 2005). De Japanse marathonmanie is vooral een fenomeen van mannen: zij vormen ongeveer 75 procent van de deelnemers. En Nederland? De schatting is dat er ongeveer 20.000 marathonlopers zijn.

De hardloopwereld is in alle opzichten meer divers dan vroeger. Toch blijft de belangstelling voor de marathon stijgen, ook onder toplopers. Waarom? Voor hen zijn wegwedstrijden lucratiever geworden; de geldprijzen voor deze evenementen zijn meer dan verdubbeld sinds 1998, terwijl de geldprijzen van wedstrijden op de atletiekbaan gestagneerd zijn.

Alles overziend is de conclusie: over nog eens vijftig jaar zal de finishlijn van de marathon nog steeds het populairste doel onder hardlopers zijn, voor mannen én vrouwen, voor recreatieve én wedstrijdlopers.

Tekst: Runner’s World US