Is dit de schoen waarmee de marathon onder de twee uur wordt gelopen?

Tenzij je Kipchoge, Desisa of Tadese heet, kun je vergeten dat je ooit een paar van deze schoenen aan je voeten krijgt. Deze Frankenstein-achtige prototypes zijn exclusief ontworpen met het oog op de ‘sub-two’-poging. Ze hebben een totaal onconventionele vorm en radicaal ontwerp en zijn afgestemd op de persoonlijke voorkeuren, pasvorm en biomechanica van de drie atleten.

De sleutel tot de verwachte topprestatie is een nieuw soort, lichtgewicht dempingsmateriaal: ZoomX. Werd de loper vroeger gedwongen om te kiezen tussen een schoen met zachte demping of een met een sterke afzet, de Vaporfly Elite heeft een dikke, lichtgewicht zool met een uitstekende demping, die de benen van de loper beschermt tegen de impact van elke voetlanding op de verharde weg tijdens de 42,2 kilometer, maar tegelijkertijd ook een veerkrachtige afzet.

In plaats van de gebruikelijke stoffen in een tussenzool is de demping gemaakt van het lichte materiaal Pebax, aldus Nike. Het bedrijf wil niet in detail treden over het materiaal, maar Geng Luo, senior-onderzoeker bij het Nike Sport Research Lab, verklapt wel dat ‘het geheim van de verwachte topprestaties ligt in de manier waarop het schuim wordt vervaardigd.’

Het feit dat het dempingsmateriaal zo licht is, zorgt ervoor dat Nike er meer van in de schoen kan stoppen. De totale hoogte voor de Vaporfly Elite zal bij de hiel rond de 31 millimeter liggen en 21 millimeter bij de voorvoet. Dat is heel dik voor een wedstrijdschoen. Ter vergelijking, de Zoom Structure 20, een stabiele, alledaagse trainingsschoen is op beide plekken slechts 2 millimeter dikker. Toch wordt van de Vaporfly Elite verwacht dat het gewicht rond de 185 gram zal liggen (de Zoom Structure weegt ruim 300 gram).

Tussen de twee lagen demping ligt een extreem stijve plaat van koolstofvezel, die over de gehele lengte van de schoen doorloopt. Deze ongebruikelijke configuratie is ontworpen om de stugheid te vergroten, net als een spike, en zo de kracht te dirigeren naar de grote teen voor een zo efficiënt mogelijke afzet. De kromming bij de voorvoet is erop gericht de kuitspier zoveel mogelijk te ontzien en hiermee vermoeidheidsverschijnselen uit te stellen.

De plaat is onzichtbaar in het uiteindelijke product, maar de revolutionaire hiel is absoluut een eyecatcher. De middenzool loopt taps toe naar een soort punt achterin om de luchtweerstand te verminderen, zodat de loper minder energie kwijtraakt terwijl de voeten door de lucht snijden. Het voordeel lijkt misschien verwaarloosbaar, maar het kan de doorslag geven als je over zo’n lange afstand de seconden bij elkaar optelt.

Een ander karakteristiek aspect aan deze schoen is zijn slipperachtige vorm. Een groot deel van de leest is uiterst smal vanaf de hiel en naar het midden toe, maar vervolgens ‘barst’ hij naar buiten in een breed platform onder de bal van de voet; noodzakelijk voor extra stabiliteit bij het laatste stadium van elke voetafzet (gezien de dikke zool en smalle midvoet).

De bovenkant wordt voor elke atleet ook op maatgemaakt, met een gestikt Flyknit-bovenwerk dat als een tweede huid over de voet van de loper moet aanvoelen. De onderkant hiervan bestaat uit gebreide stof voor steun en stevigheid, zonder extra gewicht toe te voegen. Het prototype dat aan Runner's World getoond werd had een hoog uitgesneden kraag, maar elke atleet zal de komende weken zijn eigen input mogen geven om tot een optimale prestatie te kunnen komen.

Aan de onderzool wordt ook nog gewerkt, aldus Bret Schoolmeester, Nike’s innovatie-directeur die vorige week in New York de schoen presenteerde. Hij wordt speciaal ontwikkeld om optimaal tegemoet te komen aan de eisen van de ondergrond en condities van het Formule 1-parcours van Monza, Italië, waar de atleten hun recordpoging zullen afwerken.

Het prototype dat Runner's World gezien heeft, had helemaal onderop een uiterst dunne laag zwart rubber die het grootste deel van de voorvoet bedekte (hoewel er nog wat dempingsmateriaal te zien was rondom de tenen), met twee kleinere stukken wit materiaal onder de hiel. Over duurzaamheid maken ze zich bij Nike geen zorgen; de schoen hoeft maar één marathon mee te gaan. De focus ligt op optimale grip en een zo efficiënt mogelijke krachtverdeling.

Nogmaals, de Vaporfly Elite wordt speciaal ontwikkeld voor het Breaking2-project en zal niet op de markt worden gebracht.

Voor heel ambitieuze hardlopers brengt Nike wel de Zoom Vaporfly 4% op de markt. Die bevat dezelfde prestatieverhogende technologie als de Vaporfly Elite, maar heeft een standaard pasvorm. De naam van de schoen is een hint naar de verbeteringen in looprendement die de hardloper kan verwachten, vergeleken met andere wedstrijdschoenen, zoals de Zoom Streak 6.

Waar het op neerkomt, is dat een hardloper die de Vaporfly 4% draagt een willekeurig tempo kan volhouden, terwijl hij vier procent minder energie verbruikt. Nike meldt dat in laboratoriumtests de ademhaling werd gemeten om te bepalen hoeveel energie een hardloper verbruikte om een specifiek tempo vol te houden. De proefpersonen verbruikten gemiddeld 4 procent minder energie. Nike verwacht nog betere resultaten naarmate de Vaporfly Elite verder is afgestemd op de lopers die de recordpoging gaan wagen.

Net als in de Vaporfly Elite, zal het rendementsvoordeel grotendeels te danken zijn aan het nieuwe ZoomX-dempingsmateriaal. Deze dikke laag demping zorgt ervoor dat de schoenen meer lijken op Hoka’s dan op wedstrijdschoenen met dunne zolen. In werkelijkheid komt de demping van de schoen akelig dicht bij die van de trainingsschoenen met dikke zolen. En toch zorgt hij volgens Nike voor 85 procent energieteruggave, net als de Vaporfly Elite. De Vaporfly 4% bevindt zich momenteel in het testlaboratorium van Runner’s World, maar de tests zijn nog niet voltooid, dus kan dit cijfer niet bevestigd worden. Als de schoen daadwerkelijk 85 procent energy return levert, zou dat een prestatie van wereldformaat zijn.

Net als de Vaporfly Elite heeft de Vaporfly 4% een dikke zool. De hiel bevindt zich volgens verwachting zo’n 31 mm van de grond, en de voorvoet 21 mm. De schoen krijgt ook een stugge carbon plaat die over de gehele lengte van de schoen loopt. Een verschil tussen deze plaat en die van de Elite is dat alle platen in de 4% dezelfde stugheid krijgen; de lopers in het Breaking2-project bepalen zelf de stugheid van hun koolstofvezel plaat.

De middenzool van de Vaporfly 4% loopt ook taps toe naar achteren om luchtweerstand te verminderen, maar in een minder extreme vorm dan bij de Elite.

De bovenkant bestaat uit een dunne laag speciaal ontwikkeld bovenwerk waardoor het gewicht laag blijft en tegelijkertijd de voet stevig op zijn plek houdt. Daarnaast biedt het veel ventilatie, vooral rondom de tenen. In dit model zit geen hielkap (het plastic omhulsel rond de achterkant van je voet), omdat het is gericht op efficiënte wedstrijdlopers.

In plaats daarvan is er gebruikgemaakt van een paar dunne, overlappende stroken en zachte verstevigingen die ervoor zorgen dat de hiel op zijn plaats blijft. Met alle maatregelen werd zoveel gewicht bespaard dat een schoen (mannenmaat 41) slechts 185 gram weegt, precies hetzelfde als de Elite-versie.

Vroege prototypes van de Vaporfly 4% lieten al veelbelovende resultaten zien op enkele van ’s werelds grootste podia; Galen Rupp, Amy Cragg en Shalane Flanagan droegen ze tijdens de Amerikaanse Olympische marathontrials vorig jaar. De prototypes bezetten de eerste drie plaatsen bij de Olympische marathon in Rio en Kenenisa Bekele droeg een paar toen hij vorig jaar de Marathon van Berlijn liep in 2.03.03, de een na snelste tijd ooit op de marathon.

Voor de stervelingen onder ons die normaal gesproken geen speciale wedstrijdschoenen aanschaffen om een marathon te lopen, maar toch een snelle tijd willen neerzetten, is er de Zoom Fly. Die heeft dezelfde uitgangspunten, maar is ontwikkeld met het oog op duurzaamheid. Om te beginnen is het dempingsmateriaal van een andere kwaliteit. Er is gebruikgemaakt van het zachtere Lunarlon met een nieuw type materiaal aan de binnenkant. Hoewel die soort demping meer weegt dan de ZoomX, is het nog altijd lichter dan Cushlon en zal dus zachter zijn dan de huidige Pegasus.

De Fly heeft ook een hardere plaat aan boord, die over de gehele lengte van de schoen loopt. De plaat is gemaakt van met carbonvezel versterkt nylon, dat niet zo stug is als het materiaal in de 4% en Elite-versies. De basics blijven echter dezelfde, om op volle snelheid een veerkrachtige afzet te kunnen leveren.

De buitenzool is ook forser. Er is gekozen voor een lichtgewicht rubber dat toch voldoende grip biedt. Wij zagen eenzelfde soort materiaal in de meest recente Vomero 12. Het is een uitermate betrouwbaar materiaal, dat voldoende demping biedt en niet snel slijt.

Hoewel hij zwaarder is dan de 4%, wordt verwacht dat de Zoom Fly niet meer dan 240 gram zal wegen (voor een mannenmaat 41). De hoogte bij de hiel bedraagt 33 mm en bij de voorvoet 23 mm (drop 10 mm). Het Flymesh-bovenwerk is iets traditioneler, net als de lichtgewicht hielkap en Flywire-kabels langs de middenvoet (voor een stevige pasvorm).

Zal het werken?
Het is nog even afwachten of de Vaporfly Elite daadwerkelijk zal leiden tot een marathon onder de twee uur. En we zijn natuurlijk nieuwsgierig naar hoe de nieuwe Vaporfly 4% en Zoom Fly zich zullen gedragen aan de voeten van oudere hardlopers en recreatieve marathonlopers.

Runner’s World heeft net een paar van de op de markt verkrijgbare schoenen in het testlab binnengekregen, en ze zullen aan een hele batterij van tests worden onderworpen. Er wordt vooral gekeken naar de spieractiviteit van hardlopers bij een tempo van 18 km/u. Daarnaast werken ze de standaardreeks mechanische tests af, waarbij de demping, flexibiliteit, hoogte en gewicht worden gemeten. Binnenkort volgen de testresultaten.

Tekst: Jeff Dengate